SỰ KIỆN BẤT KHẢ KHÁNG
TRONG LUẬT THƯƠNG MẠI
1. Khái niệm
Luật Thương mại 2005 quy định sự kiện bất khả kháng là một trong những trường hợp được miễn trách nhiệm đối với hành vi vi phạm hợp đồng tuy nhiên không quy định cụ thể thế nào là sự kiện bất khả kháng.
Về khái niệm này, Bộ luật dân sự 2015 có quy định: “Sự kiện bất khả kháng là sự kiện xảy ra một cách khách quan không thể lường trước được và không thể khắc phục được mặc dù đã áp dụng mọi biện pháp cần thiết và khả năng cho phép.”
2. Điều kiện để một sự kiện được coi là sự kiện bất khả kháng
Theo khái niệm được nêu tại Bộ luật dân sự 2015, có thể thấy, để một sự kiện được coi là sự kiện bất khả kháng phải đáp ứng đủ các điều kiện sau đây:
- Thứ nhất, phải xảy ra một cách khách quan, nằm ngoài và không phụ thuộc vào ý chí chủ quan của bên vi phạm.
- Thứ hai, bên vi phạm không thể biết hoặc lường trước được để “tránh né” những hậu quả có thể xảy ra do sự kiện bất khả kháng.
- Thứ ba, khi xảy ra sự kiện bất khả kháng, bên vi phạm mặc dù đã áp dụng mọi biện pháp cần thiết trong khả năng cho phép của pháp luật, đạo đức và khả năng thực tế của mình nhưng không thể loại bỏ hoặc khắc phục hậu quả bất lợi do sự kiện bất khả kháng gây ra.
Ví dụ về sự kiện bất khả kháng: Thiên tai (bão, lũ lụt, hạn hán, động đất, sóng thần,…); dịch bệnh (đại dịch ebola, đại dịch toàn cầu Covid-19,…); chiến tranh,…
Khi xảy ra các sự kiện này, bên vi phạm được miễn trách nhiệm đối với các hành vi vi phạm hợp đồng do sự kiện bất khả kháng gây ra.
Nguồn ảnh: Văn phòng Luật sư Lê Nguyên Giáp
3. Luật Thương mại quy định như thế nào về sự kiện bất khả kháng
Sự kiện bất khả kháng là một trong những trường hợp được miễn trách nhiệm đối với hành vi vi phạm được quy định tại Điều 294 Luật Thương mại 2005.
Mặc dù, bên vi phạm sẽ được miễn trách nhiệm đối với hành vi vi phạm hợp đồng do sự kiện bất khả kháng gây ra. Tuy nhiên, Luật thương mại không loại trừ nghĩa vụ thông báo và xác nhận sự kiện bất khả kháng đối với bên vi phạm.
Điều này được thể hiện rõ tại Điều 295 Luật Thương mại 2005, bên vi phạm phải có nghĩa vụ thông báo ngay bằng văn bản cho bên kia biết về các trường hợp được miễn trách của mình (trong đó có việc xảy ra sự kiện bất khả kháng) và hậu quả có thể xảy ra. Nếu không thông báo hoặc không thông báo kịp thời mà gây ra thiệt hại thì bên vi phạm phải bồi thường thiệt hại theo quy định của pháp luật.
Bên cạnh đó, theo quy định tại Điều 296 Luật Thương mại 2005 thì khi xảy ra sự kiện bất khả kháng, các bên có thể kéo dài thời hạn hoặc từ chối thực hiện hợp đồng trong các trường hợp sau đây:
Trong trường hợp bất khả kháng, các bên có thể thoả thuận kéo dài thời hạn thực hiện nghĩa vụ hợp đồng; nếu các bên không có thoả thuận hoặc không thỏa thuận được thì thời hạn thực hiện nghĩa vụ hợp đồng được tính thêm một thời gian bằng thời gian xảy ra trường hợp bất khả kháng cộng với thời gian hợp lý để khắc phục hậu quả, nhưng không được kéo dài quá các thời hạn sau đây:
+ 05 tháng đối với hàng hoá, dịch vụ mà thời hạn giao hàng, cung ứng dịch vụ được thoả thuận không quá mười hai tháng, kể từ khi giao kết hợp đồng;
+ 08 tháng đối với hàng hoá, dịch vụ mà thời hạn giao hàng, cung ứng dịch vụ được thoả thuận trên mười hai tháng, kể từ khi giao kết hợp đồng.
Quá thời hạn nêu trên các bên có quyền từ chối thực hiện hợp đồng và không bên nào có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại.
Việc kéo dài thời hạn thực hiện nghĩa vụ hợp đồng nêu trên không áp dụng đối với hợp đồng mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ có thời hạn cố định về giao hàng hoặc hoàn thành dịch vụ.
Do sự kiện bất khả kháng là một trường hợp miễn trách nhiệm đối với hành vi vi phạm của một bên. Vì vậy, khi áp dụng các chế tài thương mại như phạt vi phạm hợp đồng hay bồi thường thiệt hại đều sẽ loại trừ các trường hợp miễn trách nhiệm được quy định tại Điều 294 Luật Thương mại 2005. Điều này được cụ thể hoá trong các quy định như:
- Tại Điều 300 Luật thương mại 2005, quy định về phạt vi phạm hợp đồng nêu rõ. Phạt vi phạm là việc bên bị vi phạm yêu cầu bên vi phạm trả một khoản tiền phạt do vi phạm hợp đồng nếu trong hợp đồng có thoả thuận, trừ các trường hợp miễn trách nhiệm quy định tại Điều 294 Luật thương mại 2005.
- Tương tự như vậy, đối với chế tài bồi thường thiệt hại quy định tại Điều 303 Luật thương mại 2005 cũng loại trừ các trường hợp miễn trách nhiệm quy định tại Điều 294 Luật thương mại 2005.
